گزارش خاتون یار؛
بازخوانی اندیشه امام خمینی(ره) در احیای جایگاه زنان در جامعه
به گزارش خاتون یار، در دورانی که نیازمند چارچوب سازی برای نوع و میزان مشارکت زنان در زمینه های سیاسی و اجتماعی هستیم، بازخوانی اندیشه های امام خمینی(ره) دریچه ای است به سمت کشف نگاه اسلام به زن در جامعه اسلامی.
خبرگزاری مهر، گروه جامعه: «این تبلیغات که اگر اسلام پیدا شد، مثلا دیگر زن ها باید بروند توی خانه ها بنشینند یک قفلی هم درش بزنند، بیرون نیایند! این چه حرف غلطی است که به اسلام نسبت می دهند. صدر اسلام زن ها توی لشکرها هم بودند؛ توی میدان های جنگ هم می رفتند. اسلام با دانشگاه ها مخالف نیست، با فساد دانشگاه ها مخالف است؛ با عقب نگه داشتن دانشگاه ها مخالف است. با دانشگاه استعماری مخالف است. اسلام با هیچ چیز از این مظاهرِ تمدن مخالفت ندارد. اسلام زن ها را دست شان گرفته آورده در قبال مردها نگه داشته؛ در صورتیکه در زمانیکه پیغمبر اسلام آمد، زن ها را هیچ حساب می کردند. اسلام زن ها را قدرت داده است. اسلام زن ها را در مقابل مردها قرار داده؛ نسبت با آنها تساوی دارند». (صحیفه امام خمینی، جلد ۵، صفحه ۲۱۷) در دورانی که نیازمند چارچوب سازی نوع و میزان مشارکت زنان مسلمان در زمینه های سیاسی و اجتماعی هستیم، بهره گیری از بازخوانی اندیشه های بنیان گذار انقلاب اسلامی دریچه ای است به سمت کشف نگاه اسلام بعنوان راهبرد عملکرد جمهوری اسلامی در حوزه زنان. چون که پایبندی به فقه دینی، طریقت و شریعت برای دستیابی به هدف حقیقی خلقت آدمی یعنی کمال انسان اولویت دارد. ازاین رو فرارسیدن ایام ارتحال امام خمینی همواره فرصتی برای بازخوانی اندیشه های بنیان گذار انقلاب اسلامی در حوزه های مختلف همچون زنان در جامعه اسلامی است. از آنجائیکه شارع مقدس، زن را در مقابل دین و جامعه بی طرف و خنثی قرار نداده است و سفارش های کتاب و سنت در این حوزه مرد و زن را دربرمی گیرد و تنها اختصاص به مردان ندارد، زن می تواند به شناسایی جامعه و امت بپردازد و برای برآوردن نیازها و حل مشکلات تلاش کند و در صورت لزوم حتی مسؤولیت حکومتی بپذیرد. فرمان خدا هم مؤید مسئولیت پذیری است و بلکه بالاتر از آن، آنرا یک تکلیف بر زن و مرد مسلمان می داند و چنین می فرماید: وَالْمُؤْمِنُونَ «وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَیُطِیعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَٰئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (۷۱ توبه)» «و مردان و زنان مؤمن همه یاور و دوستدار یکدیگرند، خلق را به کار نیکو وادار و از کار زشت منع می کنند و نماز به پا می دارند و زکات می دهند و حکم خدا و رسول او را اطاعت می کنند، آنان را البته خدا مشمول رحمت خود خواهد گردانید، که خدا صاحب اقتدار و درست کردار است». ازاین رو در این گزارش ابعاد مختلف این مسئولیت پذیری در اندیشه امام را بررسی نموده ایم. حرکت از جهل به سمت علم، اخلاق و معرفت انقلاب اسلامی در عین حال که فضا را برای استقلال فکری و عملی زن فراهم ساخت، نسبت به رعایت شئونات انسانی و اخلاقی حساس بوده تا مانع از شکسته شدن حرمت زن و انسان شود. در دوران پهلوی اول «شخصیت زن» ملعبه دستان مرموز استعمار و لیبرالیسم هتاک و ویرانگر غرب قرار گرفت و رضاشاه به باعث تصویب قانون کشف حجاب، کوشش کرد تا پرده‌ی حجاب و عفت زنان مسلمان را برباید. در حکومت پهلوی دوم هم سیاست شخصیت زدایی زن مسلمان ادامه داشت تا این که پیروزی انقلاب اسلامی به شخصیت زن، حیاتی باردیگر بخشید و با تمسک به قوانین اسلامی به احقاق حقوق بانوان و احیای کرامت انسانی آنان دست زد و به شکوفایی استعدادهای شان کمک کرد. امام، زن را مبدا خیرات و سعادت می دانست و می خواست از وجود زن در ارتقا و تعالی جامعه استفاده نماید. ایشان می فرمود: «امروز باید خانم ها به وظایف اجتماعی و دینی خودشان عمل کنند و عفت عمومی را حفظ بکنند و روی آن عفت عمومی کارهای اجتماعی و سیاسی را انجام بدهند.» (صحیفه امام، جلد ۱۳، صفحه ۱۹۳-۱۹۲)
ایشان فضایی که در آن زنان هم همانند مردان توانایی تحصیل و رسیدن به مدارج بالای علمی را داشته باشند، می ستاید و می فرماید: «شما بانوان در ایران ثابت کردید که در پیشاپیش این نهضت قدم برداشتید، شما سهم بزرگی در این نهضت اسلامی ما دارید، شما در آتیه برای مملکت ما پشتوانه هستید… شما در تحصیل کوشش کنید که برای فضائل اخلاقی، فضائل اعمالی، مجهز شوید… دامان شما یک مدرسه ای است که در آن باید جوانان بزرگ تربیت بشوند.» (صحیفه امام، جلد ۶، صفحه ۵۲۱) امام همواره خواستار حضور جدی بانوان در زمینه های علمی و فرهنگی بودند و زنان را تشویق به فراگیری علوم مختلف می نمودند. «درود بی انتها بر زنان متعهدی که حالا در سرتاسر کشور به تربیت نوباوگان و تعلیم بی سوادان و تدریس علوم انسانی و آموزش فرهنگ غنی قرآنی اشتغال دارند.» (صحیفه امام، جلد ۱۴، صفحه ۳۱۷) این در شرایطی بود که در همان زمان برخی طبقات اجتماعی و اصناف جامعه، دختران و زنان خویش را از کسب علم و فضیلت به نام دین و دینداری باز می داشتند. تا جایی که حتی بعضی از ایشان از دانش و سواد اولیه هم بی بهره بودند. ایشان می فرمود: «در این مدت چند صد سال، بلکه از اول، پس از پیغمبر تا برسد به حالا، فرهنگ اسلام مظلوم بود، احکام اسلام مظلوم بودند و این فرهنگ را باید زنده کرد و شما خانم ها همان طوری ¬که آقایان مشغول هستند، همان طوری¬ که مردها در جبهه علمی و فرهنگی مشغول هستند، شما هم باید مشغول باشید» (همان، جلد ۲۰، صفحه ۹). به قول امام، زنان ابتدا به فرهنگ سازی و خودسازی در درون خود روی آوردند و سپس برای نبرد فرهنگی وارد عرصه شدند. امام در سخنان خود، به شاخصه پیشتازی و پیشگامی زنان در زمینه های متعدد اشاره و تصریح می کند: «زنان شیردل و متعهد، هم دوش مردان عزیز به ساختن ایران عزیز پرداخته؛ چنان که به ساختن خود در علم و فرهنگ پرداخته اند. شما شهر و روستایی را نمی یابید جز آن که در آنها جمعیت هایی فرهنگی و علمی از زن های متعهد و بانوان اسلامی ارجمند به وجود آمده است. نهضت اسلامی به¬ برکت اسلام چنان تحولی در نفوس زن و مرد جامعه به¬ وجود آورده که ره صدساله را یک شبه طی کرده است و شما ملت شریف دیدید که زن های محترم متعهد ایران، پیشاپیش مردان به میدان رفته و سد عظیم شاهنشاهی را در هم شکستند» (صحیفه امام خمینی، جلد ۱۲، صفحه ۲۷۵). انسان با روح بلند، افق فکری وسیع و همینطور بینش و بصیرت حقیقی در وجود خود، می تواند موانع را کنار زند و به سعادت واقعی دست خواهد یافت. به نظر می آید سخنان حضرت امام پیام بزرگی برای زنان جامعه اسلامی است و آن پیام چیزی جز تحصیل دانش و معرفت در تمام جنبه های زندگی نیست. امام، باور داشت که سعادت و شقاوت امت ها بسته به وجود زنان است و این زن است که با انسان سازی، کشور و جامعه را به سمت کمال می برد. پس زنان باید در کسب فضائل و کمالات روحی و معنوی و هم افزایش معرفت خویش تلاش کنند؛ چونکه آنان در رشد دادن معنویت در جامعه نقش بسزایی دارند. محوریت در خانواده و ایفای نقش انسان سازی از دیدگاه امام خمینی خانواده نخستین و مهم ترین جایگاه تربیتی بشر و محل بروز و ظهور عواطف انسانی و رکن عمده جامعه است. اگر زن در جامعه بتواند به علم و معرفت و کمالات معنوی و اخلاقی که خدای متعال انسان ها در نظر گرفته است، برسد، تربیت فرزندان بهتر خواهد شد و محیط خانواده گرم تر و باصفاتر شده و جامعه پیشرفت بیشتری خواهد نمود. در نگاه امام خمینی میتوان به روشنی دریافت که زن در یکی از حیاتی ترین و زیربنایی ترین نهادهای بشری یعنی خانواده تعیین کننده جهت حرکت جامعه است. به صورتی که می فرمایند: «اول مدرسه ای که بچه دارد، دامن مادر است». (صحیفه امام خمینی، جلد ۷، صفحه ۲۸۳) همینطور اهمیت زنان در تعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی در بیانات زیر کاملا آشکار است: «از دامن شما باید این مطالب شروع بشود که بچه ها را تربیت کنید، یک تربیت صحیح اسلامی. بچه ها از مادر بهتر چیز دریافت می کنند، آن قدری که تحت تاثیر مادر هستند، تحت تاثیر پدر نیستند، تحت تاثیر معلم نیستند». (صحیفه امام خمینی، جلد ۸، صفحه ۳۶۳)
از دیدگاه امام خمینی زن با حضور در روان و ذهن مردان و فرزندان در خانواده تعیین کننده مسیر حرکت جامعه به سمت تکامل انسانی است. «بچه وقتی در دامن مادرش هست می بیند مادر اخلاق خوش دارد. اعمال صحیح دارد. گفتار خوش دارد. این بچه از همان جا اعمالش و گفتارش به تقلید از مادر- که از همه تقلیدها بالاتر است - و به تزریق مادر که از همه تزریق ها مؤثرتر است - تربیت می شود.» (صحیفه امام، جلد ۷، صفحه ۲۸۳) زنان برای ترویج فرهنگ ایرانی اسلامی باید اولین گام ها را در خانه¬ بردارند. امام خمینی در این خصوص می فرمایند: «خانه های شما باید خانه تربیت اولاد باشد… تربیت دینی، تهذیب اخلاق. توجه به سرنوشت این ها بر عهده پدران. مادران است. مادرها بیشتر مسؤول هستند. مادرها اشرف هستند. شرافت مادری از شرافت پدری بیشتر است. تاثیر مادر هم در روحیه اطفال از تاثیر پدر بیشتر است» (صحیفه امام خمینی، جلد ۷، صفحه ۵۰۴). امام برای زنان یک نقش محوری در امر تربیت قائل بودند. زنان خود نیمی از جامعه اند و هم تربیت کنندگان نیم دیگر جامعه. در یک جامعه اسلامی، وظیفه تربیت و تعالی هم بر دوش مردان و هم بر دوش زنان است. چه بسا زنان به علت حسِ لطیف مادری بیشتر از مردان از عهده چنین کاری برآیند. «زن باید در مقدرات اساسی مملکت دخالت کند» زنان در گذشته، بین دو رویکرد افراط و تفریط قربانی شده بودند. یک تفکر همان تفکری بوده که ریشه در جهان مادی غرب و مدرنیته داشت. این دیدگاه، زنان را به مثابه کالای قابل عرضه به مردان می پنداشت و در دست هوس بازان قرار می داد. امام در مورد این دیدگاه بیانات صریحی دارند: «اساس بر این بود که انحراف درست کنند. اساس بر اصلاحات نبود. اساس این بود که نگذارند یک مملکتی رشد کند؛ بنابراین از آن می فهمیم که آن کشف حجابی که رضاخان به ¬تبع ترکیه و به¬ تبع غرب و به واسطه مأموریتی که داشت، [انجام داد] برخلاف مصلحت مملکت ما بود» (صحیفه امام خمینی، جلد ۷، صفحه ۳۳۷). دیدگاه مقابل، دیدگاهی بود که به زن نگاهی متحجرانه داشت که مانع از تحقق اهداف اسلام واقعی می شد. این تفکر فاقد فقه پویا در عنصر زمان و مکان بود. امام با ارزش گذاری بر زنان تشریح می کنند: «در هر صورت همان گونه که حقوق مردها در اسلام مطرح است، حقوق زن ها [هم مطرح است]. اسلام به زن ها بیشتر عنایت کرده است تا به مردها. اسلام بیشتر حقوق زن ها را ملاحظه کرده است تا مردها. این مسائلی که برای زن¬ ها قائل هستیم- حق رأی¬ دادن دارند، حق انتخاب دارند، حق انتخاب شدن دارند. همه اینها هست. تمام معاملات شان به اختیار خودشان است و آزاد هستند. در اختیار شغل آزاد هستند.» (صحیفه امام خمینی، جلد ۶، صفحه ۴۳۶). و در جایی دیگر تاکید می کنند: «ما مفتخریم که بانوان و زنان پیر و جوان و خرد و کلان در صحنه های فرهنگی و اقتصادی و نظامی حاضر و هم دوش مردان یا بهتر از آنان، در راه تعالی اسلام و مقاصد قرآن کریم فعالیت دارند و از محرومیت هایی که توطئه دشمنان و ناآشنایی دوستان از احکام اسلام و قرآن بر آنها بلکه بر اسلام و مسلمانان تحمیل نمودند، شجاعانه و متعهدانه خویش را رهانده و از قید خرافاتی که دشمنان برای منافع خود به دست نادانان و بعضی آخوندهای بی خبر از مصالح مسلمین به وجود آورده بودند؛ خارج نموده اند.» (صحیفه امام خمینی، جلد ۲۱، صفحه ۳۹۸-۳۹۷) از دیدگاه امام خمینی در نظام اسلامی، زن بعنوان یک انسان می تواند مشارکت فعال با مردان در بنای جامعه اسلامی داشته باشد. «زن باید در سرنوشت خودش دخالت داشته باشد». (صحیفه امام خمینی، جلد ۶، صفحه ۳۰۰) «همان طوری که مردها باید در امور سیاسی دخالت کنند و جامعه خودشان را حفظ کنند، زن ها هم باید دخالت کنند و جامعه را حفظ کنند. زن ها هم باید در فعالیتهای اجتماعی و سیاسی همدوش مردها باشند.» (صحیفه امام خمینی، جلد ۱۸، صفحه ۴۰۳) رهبر کبیر انقلاب مشارکت زنان در جامعه را نه یک حق بلکه تکلیف و مسؤولیت آنان می دانستند. «خانم ها حق دارند در سیاست دخالت بکنند، تکلیفشان است». (صحیفه امام خمینی، جلد ۱۰، صفحه ۱۵) حضرت امام در اظهارات متعدد همه تلاش ها و حرکت های انقلابی و مبنای همه چیز در انقلاب اسلامی را مرهون خانم ها دانسته اند. «این پیروزی را ما از بانوان داریم پیش از این که از مردها داشته باشیم. بانوان محترم ما در صف جلو واقع بودند. بانوان عزیز ما اسباب این شدند که مردها هم جرأت و شجاعت پیدا کنند. ما مرهون زحمات شما خانم ها هستیم.» (صحیفه امام خمینی، جلد ۷، صفحه ۶)
امام بزرگوار همواره از حضور زنان در این نهضت قدردانی کرده و زن را مبدأ همه خیرات می دانست. کمتر کسی مانند امام خمینی تا این حد به ارزش کار و تلاش زنان جامعه پی برد و بر آن تاکید نمود. ایشان بحث توسعه جایگاه زنان را برای جمهوری اسلامی در اندیشه و عمل ترسیم کردند و به زنان حق دخالت و در امور سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را دادند. نقش آفرینی در زمینه فرهنگ در جهان کنونی، زن نقشی انکارناپذیر در فرهنگ ملت ها دارد و میتوان ادعا کرد که جوامع بشری با نقش سازنده و بی بدیل زنانشان رشد و تعالی می یابند. یکی از عوامل پیروزی انقلاب، شناختی بود که امام نسبت به زنان داشت. ایشان در بخشی از سخنانشان از زنان و جوانان می خواهند که فرهنگ واقعی خویش را حفظ کنند و به این مهم اشاره می کنند: «همان طور که با شجاعت ابر قدرت ها را خارج کردید، با شجاعت در فرهنگ خودتان کار کنید و در کارهای خودتان، خودتان عمل کنید و اتکای خودتان را هر روز به خارج کم کنید… یکی از امور دیگری هم که باز من گفته ام اینست که ما را جوری بار آورده بودند که یا باید فرنگی مآب باشیم یا هیچ.» (همان، جلد ۱۶، صفحه ۸۴).
یکی دیگر از گستره هایی که زنان می توانند از راه آن به ترویج الگوی ایرانی اسلامی بپردازند، حوزه اقتصادی مبتنی بر فرهنگ است. این که فرهنگ مصرف گرایی در کشور توسط مردم بخصوص زنان که مصرف کننده اصلی این نوع کالا هستند، کاهش پیدا کند، بر پویایی اقتصاد و پیشگیری از فرهنگ مصرف گرای غرب تاثیر ویژه ای خواهد گذاشت. زنان ما بعنوان مدیران فرهنگی خانه و جامعه می توانند به پیشبرد اهداف همراه با مردان یا حتی بهتر از آنها در این حوزه فعال باشند. امام در وصیت نامه خود به این مهم اشاره کرده و می افزاید: «ما مفتخریم که بانوان و زنان پیر و جوان و خرد و کلان در صحنه های فرهنگی و اقتصادی و نظامی حاضر، هم دوش مردان یا بهتر از آنان در راه تعالی اسلام و مقاصد قرآن کریم فعالیت دارند» (وصیت نامه سیاسی الهی امام خمینی (ره)، متن: ۸ پیشگفتار). به نظر می آید بنیان گذار انقلاب اسلامی بعنوان فقیهی مسلط به احکام و شریعت و همینطور آگاه از شرایط زمانه نقش زنان در تعالی و رشد جامعه اسلامی به سمت هدف اصلی خلقت یعنی رشد و کمال انسانی را پررنگ دانسته است. ایشان بر خودسازی، علم آموزی و رشد تفکر در زنان تاکید می کردند. علاوه بر این امام خمینی زنان را بعنوان عضو مؤثر جامعه حائز مسؤولیت ها و تکالیف بسیاری در زمینه دین و فرهنگ می دانستند. تکلیفی که از خانواده شروع می شود و در زمینه های مختلف اجتماعی تجلی می یابد. ازاین رو حضور سیاسی و اجتماعی زن هم در جهت همین هدف است. جامعه بدون حضور مؤثر زنان متعهد، عفیف و دلسوز به جایی نخواهد رسید.
منبع: خاتون یار
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب