نگاهی به مصرف تریاك در ایران طی ادوار مختلف تاریخ
صادرات تریاک در صندوق های ۱، ۲ شاهمنی و ماجرای یک قحطی ۲ ساله
خاتون یار: ایران در دوران قاجار در تماس فزاینده ای با دنیای غرب و بازارهای جهانی قرار گرفت؛ در آن دوران تریاک به کالایی تجاری تبدیل شد و تولید و تجارتش افزوده شد تا جایی که سود قابل توجه صادرات تریاک سبب شد زمینهای مخصوص کشت غلات، پنبه و محصولات دیگر به کاشت خشخاش اختصاص پیدا کند که این مساله قحطی بزرگی در سالهای 1871 تا 1872 میلادی را در پی داشت.
به گزارش خاتون یار به نقل از ایسنا، بااینکه تریاک یا همان «افیون»، توسط اعراب به ایران آورده شد، اما با عنایت به همزمانی تشکیل کمپانی هند شرقی با اوایل تشکیل دولت صفویه و فعالیت این کمپانی در تولید و قاچاق تریاک به چین، ایران و برخی کشورهای دیگر که عاقبت منجر به جنگ های تریاک بین انگلیس و چین شد، این کمپانی و عمال داخلی آن در معتاد کردن ایرانیها نقش فراوانی داشتند و از همین رو سیاست استعمارگران انگلیس در اشاعه اعتیاد ایرانیان در این عصر را باید عامل مهمی تلقی نمود.
تجارت مواد مخدر پیش از مشروطیت در ایران
عملا از سال ۱۷۸۰ میلادی تجارت تریاک بین ایران و انگلیس آغاز شد.
تجارت مواد مخدر رونق گرفت و تریاک ایران به چین، اروپا و انگلیس صادر شد و مدارکی در دست است که معتادان لندنی بنا به نوشته حسین کوهی کرمانی جنس خوب تریاک ایرانی را شناختند و در اوایل، انگلیسی ها تریاک ایران را خوب می خریدند و بدین سان زارعان ایرانی دست از کشت گندم برداشته و به کشت تریاک پرداختند.
اقدامات فوق و وضعیت بد مالی مملکت ایران در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی موجب شد ایران در ردیف صادرکنندگان تریاک قرار گیرد و برمبنای تحقیق خیلی از محققین پیشرفت صنعت یا در حقیقت انقلاب صنعتی قرن نوزدهم سیل کالاهای تولید شده را به شرق و همچون ایران روانه کند و ایران در مقابل بازارهایی که از صنایع قدیمی از دست داده بود، به کشت خشخاش و صدور تریاک روی آورد و ابتدا شهرهای اصفهان و شیراز که با خارج از کشور روابط تجاری داشتند و سپس همدان، ری، کرمان و سیستان و خراسان و خوزستان و در نهایت گیلان و مازندران به زیر کشت خشخاش رفتند.
در سال ۱۸۸۰ میلادی، میزان کشت خشخاش و محصول تریاک رو به فزونی گذاشـت بـه طوری که میزان محصول اصفهان که در سال ۱۸۵۹ فقط ۴۲ هزار پوند بود در اوایل قرن بیستم به ۸۷ هزار پوند بالغ شد و عاقبت کار به جایی رسید که نیومی مورخ مشهور انگلیسی در کتاب مشرق نوشت: «از ۲۶ استان ایران ۱۸ استان فقط خشخاش می کارند و در ایران منطقه ای وسیع تر از مصر در زیر کشت خشخاش است.»
مصرف تریاک در دوره قاجار
در دوره قاجار که کشت گسترده خشخاش بمنظور صادرات شروع شد، تریاک در صندوق های ۱، ۲ شاهمنی (حدود ۶۰۰ کیلویی) صادر می شد. در سال ۱۸۵۹ میلادی ۳۰۰ صندوق، در سال ۱۸۸۹ میلادی ۱۸۸۶ صندوق تریاک و در سال ۱۹۰۷ حدود ۱۰ هزار صندوق از ایران صادر شد که رشد سریع تولید این محصول را نشان می داد.
به نوشته دانشنامه برتانیکا چاپ ۱۹۱۱ میلادی؛ سود قابل توجه فروش تریاک سبب شد تا زمینهای مخصوص کشت غلات، پنبه و محصولات دیگر به کاشت خشخاش اختصاص یابد و نتیجه آن یک قحطی بزرگ در سالهای ۱۸۷۱ تا ۱۸۷۲ میلادی بود که خشکسالی و عوامل دیگری هم در آن دخیل بودند. خصوصاً در اصفهان که رودها و نهرهای زیادی در آن واقع بود. در شیراز، بهبهان و کرمانشاه بیشتر زمین ها به کشت این محصول اختصاص یافت و همین سبب کمیابی و گرانی گندم و غلات دیگر شد. مرغوب ترین تریاک معروف به «تریاک عربستانی» در دزفول و شوشتر کشت می شد و تریاک یزد و ساری و بابل نیز تریاک مرغوبی بود.
بیشتر بخوانید:
پای تریاک چطور به ایران باز شد؟
در دوره قاجار که ایران در تماس فزاینده با دنیای غرب و بازارهای جهانی قرار گرفت، تریاک به کالای تجاری تبدیل شد و تولید و تجارت آن فزونی گرفت. این افزایش در تولید و تجارت می توانست قابلیت دسترسی به آنرا آسان تر و زمینه برای مصرف بیشتر آنرا فراهم آورد. با گذار موفقیت آمیز ایران از اقتصاد معیشتی به اقتصاد تجاری، درآمد روستاییان افزوده شد و به آنان مجالی برای خرید اقلام جدید، پس انداز پول و مصرف کالاها و موادی همچون تریاک داد که قبل از این نمی توانستند مصرف کنند.
این تولید وتجارت شوم چندان توسعه یافت که صغیر و کبیر، پیر و جوان را به دام خود انداخت. حتی برای آرام کردن بچه ها به آنها "کیف" یعنی تریاک به اندازه یک ماش می دادند.
بدین سان در میانه قرن نوزدهم مصرف تریاک به طرز شایان توجهی افزایش و تریاک کشی حدودا در هر گوشه ای از ایران دیده شد. مردان در قهوه خانه ها از این کار به عنوان تفریح اجتماعی استفاده می کردند.
نقش سیمبانان و کارگران هندی خطوط تلگراف را در گسترش و آموزش تریاک کشی در ایران بی تأثیر ندانسته اند، به طوریکه از ۱۳۲۰ ق پیش قراولان قاچاقچیان این ماده مخدر، در لباس درویشان هندی در خراسان و کرمان پراکنده شدند و به تریاک کشی روی آوردند. شیوع اعتیاد به تریاک در عصر قاجار آن چنان شدت گرفت که آنرا به معضلی اجتماعی تبدیل کرد و در عصر پهلوی نیز همچنان پابرجا باقی ماند.
رواج تریاک در بین مردم ایران
تریاک به تدریج چنان در بین مردم ایران رواج یافت که حتی برای خواباندن و آرام کردن کودکان به آنان تریاک می خوراندند و حتی برای سرماخوردگی نیز از تریاک بصورت کشیدنی یا خوراکی استفاده می کردند.
نگاهی به تاریخچه قانونگذاری ایران در ارتباط با مواد مخدر
بااینکه چهار هزار سال پیش این ماده افیونی کشف شد و در ایران نیز از دوران صفویه و قاجاریه استعمال آن رونق یافت، اما قوانین در رابطه با مواد مخدر در دوران مذکور جنبه حمایتی و کنترلی داشت، اما با گسترش مصرف آن از زمان ناصرالدین شاه قاجار، مجلس شورای ملی از سال ۱۲۸۱ به بعد بمنظور پیش گیری از جرایم و اصلاح مجرمان در رابطه با مواد مخدر در مقام وضع مقررات محدود و مربوطه برآمدند. قانون تحدید تریاک از زمره قوانین مصوب آن دوران بوده است که بیشتر بر دریافت عواید مالیاتی و اختصاص حق الزحمه در ازای تسلیم سوخته تریاک و اعمال ضوابط مربوطه تاکید داشته است.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب