گزارشی از نتایج چند پژوهش؛
بیشترین دلیلهای سقط جنین كدامند؟
خاتون یار: «سقط جنین، یعنی خاتمه دادن به حاملگی قبل از آنكه جنین قادر باشد در خارج از رحم بطور مستقل زندگی كند، اما سقط غیرقانونی، سقطی است كه بطور كلی ممنوع است؛ این ممنوعیت در ۷۳ كشور دنیا، یعنی حدود یك چهارم كشورهای جهان، اعمال شده است» (سرایی، 1391: 6).
به گزارش خاتون یار به نقل از ایسنا، با عنایت به اهمیت بحث سقط جنین، پژوهش های متعددی در این زمینه صورت گرفته كه در این گزارش برخی یافته ها و مستندات چهار پژوهش انجام شده در این عرصه مرور و بررسی شده است.
«سقط از لحاظ اخلاقی بسیار بحث برانگیز است، بطوریكه سقط جنین یكی از دشوارترین مسائل اخلاقی است و با آنكه برمبنای شواهد تاریخی از حدود ۲ هزار سال پیش انجام می شده، هنوز این مسأله به صورت قطعی از نظر اخلاقی فیصله نیافته است» (شهبازی و دیگران، ۱۳۸۶: ۳۵۵).
«از نظر "لستاژ" ترجیح منافع فردی، رفتارهای عقلانی متناسب با سود مادی، افزایش هزینه های فرصت برای زنان و كاهش درآمد نسبی جوانان در شرایط رشد اقتصادی پایین، سبب گسترش فردگرایی سكولار، افزایش روابط جنسی بدون بچه، بچه دار نشدن اختیاری، سقط جنین، كاهش گرایش ها و رفتارهای مذهبی و درنهایت كاهش باروری شده است» (سرایی، ۱۳۹۱: ۱۳).
سالیانه ۸۰ هزار سقط در ایران رخ می دهد و بیشتر آنها غیرقانونی است
«براساس آمار نمایش شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی در ایران، از میان ۸۰ هزار سقطی كه سالیانه صورت می پذیرد (۲۰۰ مورد در روز)، بیشتر آنها غیرقانونی و غیربهداشتی است. از آن جا كه انجام سقط در ایران قانونی نیست، اطلاعات دقیقی از عوارض جسمی، روحی و روانی، اجتماعی و اقتصادی آن وجود ندارد و در این سقط های پنهانی بازگشت به بیمارستان صورت نمی گیرد؛ چونكه سقط، عملی مذموم شناخته می شود و متولی آن در برنامه های خدمات بهداشتی و درمانی همواره غایب است. این درحالی است كه عوارض این عمل غیرقابل انكار است» (همان. ۳۵۳).
از میان هر چهار زن، یك سقط جنین عمدی در طول دوران حاملگی رخ می دهد
عرفانی و مك كولان در پژوهشی با عنوان «میزان های سقط جنین عمدی در ایران: نقش وسایل جلوگیری از حاملگی و مذهب» نشان می دهند كه از هر چهار زن در ایران یك سقط جنین عمدی در طول دوران حاملگی رخ خواهد داد» (سرایی، ۱۳۹۱: ۱۶).
رضایت مندی اقتصادی؛ زیربنای اصلی نگرش مردم در تعداد فرزندان
«برخلاف فقدان آمارهای مستند در این زمینه، شواهد نشان داده است سقط جنین، معضلی بوده كه با اجتماع گره خورده است، از اجتماع متأثر می شود و بر آن تأثیر می گذارد» (همان. ۶). «هاروی لیبنشتاین از نظریه پردازان اقتصاد باروری، نظریه خودرا بر این فرض استوار كرده كه منفعت یا عدم منفعت اقتصادی عاملی است كه موجب می شود والدین تصمیم بگیرند چه تعداد فرزند داشته باشند. چنانچه منافع داشتن فرزند بیشتر از هزینه ها یا مخارج آنان باشد نگرش والدین مثبت خواهد بود و تصمیم به داشتن بچه خواهند گرفت. از این رو تعادل بین رضایت مندی اقتصادی و هزینه های نگهداری فرزند، زیربنای اصلی نگرش مردم در مورد تعداد بچه را تشكیل می دهد» (همان. ۹).
«زنان برای انجام سقط غیرقانونی به واكنش ها و عكس العمل های خانواده، دوستان و تیم درمانی اهمیت می دهند. باورهای نادرست یا عدم اعتماد به احكام شرعی و همین طور احساس مفیدتر بودن ختم حاملگی نسبت به ادامه دادن برای كل خانواده، زمینه مساعدی را برای حذف اخلاقیات فراهم می آورد. حمایت های تیم درمانی باز بر نحوه مقابله با ممنوعیت های اجتماعی تأثیر می گذارد و درنهایت زن، سقط را به انجام می رساند» (شهبازی و همكاران، ۱۳۸۶: ۳۵۳).
عوامل مؤثر در تصمیم زنان در سقط های ارادی
«عوامل مؤثر در تصمیم زنان در سقط های عمدی شامل چند دسته می شود: ۱. خانواده، دوستان و اجتماع: زمانی كه زن گرفتار حاملگی ناخواسته شود، مضطرب و ناراحت است، شرایط روحی و روانی او به شكلی است كه نیازمند حمایت خانواده است. از طرفی به سبب ممنوعیت سقط در ایران و عدم دست یابی آسان به مكان و عاملان سقط، نیاز به رابطی وجود دارد تا بتواند به شرایط سقط دسترسی پیدا كند. بدین سبب زنان به مشورت با همسر، خانواده یا دوستانشان می پردازند. هرچند نقش همسر تا آن جاست كه تنها رضایت خودرا با سقط اعلام می كند و حمایت مالی و هزینه سقط را برعهده می گیرد» (همان. ۳۵۵).
«۲. تیم درمانی: عكس العمل تیم درمانی در مقابل زنان متقاضی سقط به شكلی است كه یا انگیزه بیمار را تقویت می كند یا او را با جنبه دیگری از سوژه سقط آشنا كرده و نگرش و گاهی تصمیم او را تغییر می دهند. تیم درمانی معمولاً با اصرار بیماران مستأصل مواجه می شوند، اما به دلیلهای گوناگون، خودشان باز از اقدام به سقط اجتناب می كنند و تنها او را با روش ها یا مكان های سقط آشنا می كنند، اما گاهی اگر علت و انگیزه سقط به نظر تیم درمانی موجه باشد و بیمار اصرار بورزد یا سن حاملگی پایین باشد امكان راهنمایی بیمار به سمت مكان ها و عاملان سقط بیشتر می شود. عده ای از متخصصان و كارشناسان مامایی با بیان عوارض سقط تلاش می كنند زنان را از مبادرت به این عمل بر حذر دارند» (همان. ۳۵۶).
«۳. اعتقادات شرعی و باورهای شخصی: نقش اعتقادات شرعی و باورهای شخصی در انتخاب سقط مؤثر است. از همان ابتدا كه انگیزه ختم حاملگی در ذهن شكل می گیرد، زن با جنگ درونی روبه رو است. او از طرفی سقط را از لحاظ وجدانی یا از لحاظ شرعی گناه می داند و از جنبه ای دیگر با عنایت به شرایط زندگی اش چاره ای جز این كار ندارد و درنهایت تصمیم به سقط می گیرد» (همان. ۳۵۷).
زنان در هنگام تصمیم برای سقط ارادی با نگرانی های گوناگونی مواجه می شوند كه اضطراب و ترس آنها را از مبادرت به این عمل بالا می برد. این نگرانی شامل چند دسته هستند همچون «۱. نگرانی برای سلامت جسمی خود: یكی از شایع ترین نگرانی های زنان برای مبادرت به سقط جنین ترس از به مخاطره افتادن سلامت جسمی خود اوست. غیرقانونی بودن سقط و عملكرد مخفیانه برای مبادرت به آن، بر ترس و نگرانی می افزاید. ۲. نگرانی از به مخاطره افتادن حیثیت اجتماعی: افزون بر مخاطرات جسمی یكی از نگرانی های بانوانی كه به سبب وضعیت خاص ازدواجشان مانند حاملگی در ازدواج موقت یا عقد، مبادرت به سقط می كنند بروز سوءتفاهم در دیگران است. احساس تنهایی و مخفی نگه داشتن سوژه نگرانی های این افراد را تشدید می كند» (نجاتی، ۱۳۹۳: ۱۸۰).
از سویی دیگر «فقر، مشكلات اقتصادی، عدم توانایی پرداخت هزینه نگهداری و تربیت فرزند و مشكلات در رابطه با زناشویی مانند طلاق، اعتیاد و… از مهم ترین دلیلهای مبادرت به سقط ها در پنج سال اخیر در شهر تهران بوده است» (سرایی، ۱۳۹۱: ۱۵).
بیشتر مردان هستند كه تصمیم بر سقط جنین همسرانشان می گیرند
«اگرچه كه برای سقط جنین نقش زن و شوهر در این تصمیم گیری اهمیت دارد، اما در پژوهش های صورت گرفته در این زمینه تعداد مردانی كه به تنهایی تصمیم گیرنده برای سقط جنین بودند و نظر خودرا به همسرشان تحمیل كرده اند، تعداد بیشتری هستند» (نجاتی، ۱۳۹۳: ۱۷۹).
روش های سقط غیرقانونی دارای چند دسته هستند كه می توان به روش های زیر اشاره كرد: «۱. داروهای سقط زا: این داروها با مقادیر كم بی تأثیر هستند، ولی در مقادیر بیشتر بدون اثر سقط زایی مستقیم با ایجاد اثرات توكسیك ایجاد سقط می كنند. ۲. تركیبات سقط زای موضعی: با اعمال اثر شیمیایی خود در داخل واژن یا سرویكس منجر به سقط می شوند.۳. ابزار و وسایل سقط زا: مؤثرترین روش برای سقط هستند و بوسیله شست وشوی داخل رحم، تزریق سریع و پرفشار داخل رحم یا استفاده مستقیم از اشیا سخت یا فلزی مانند روش كورتاژ به كار می روند» (كاظمیان، ۱۳۸۴: ۴۵۲).
«تقریبا بیشتر موارد سقط های ارادی در ماه های دوم و سوم كه زن از حاملگی خود مطمئن شده با استفاده از داروها یا لطمه موضعی در ناحیه سرویكس و رحم صورت می گیرد، اما در ماه اول كه هنوز حاملگی قطعی نیست از روش های خشن فیزیكی به صورت ایراد ضربات به بدن یا افزایش فعالیت های جسمانی استفاده می شود كه معمولاً با صدمات قابل توجه داخلی چون پارگی احشاء، شكستگی استخوانی و درنهایت شوك و خون ریزی ها همراه می شود» (همان. ۴۵۲).
همچنین این نوع سقط «عوارض دیگری چون عفونت، خون ریزی، جراحت مجرای تناسلی، پارگی رحم، آمبولی، هیستركتومی و كوما كه در صورت تأخیر یا عدم درمان، كشنده هستند را به دنبال دارد. افزون بر عوارض جسمی و مرگ برای زنان، احتمال ایجاد مشكلات روانی باز سپس انجام سقط وجود دارد» (شهبازی و همكاران، ۱۳۸۶: ۳۵۳).
پیامدهای اجتماعی سقط ارادی چیست؟
این پیامدها انواع گوناگونی دارد كه به صورت مختصر به شرح بعضی از این پیامدها می پردازیم: «تغییر در روابط زناشویی: مشخص ترین پیامد سقط به تغییرات جسمی و خلقی بین زن و شوهر بازمی گردد. قسمتی از این تغییرات، معلول طبیعت سقط جنین مانند درد و خونریزی است، اما بخش دیگر آن به نگاه و نگرش زن به نقش همسر در به وجود آوردن وضعیت جدید مربوط می شود» (نجاتی، ۱۳۹۳: ۱۸۳).
«مقصر دانستن شوهر و ترس از حاملگی ناخواسته می تواند بر روابط جسمی و عاطفی زوجین اثر نامطلوب به جا بگذارد. كشمكش، دعوا و كاهش روابط جنسی معمول ترین این مواردند. شدت این تغییرات به احساس زن در مقصر دانستن شوهر، روابط عاطفی زوجین قبل از سقط، شدت آزار های جسمی وارد بر زن و نگاه كلی زن به سقط بازمی گردد» (همان).
تبدیل سقط غیرقانونی به تجارتی پرسود
نكته دیگر در این رابطه «هزینه های انجام سقط است كه بخش مهمی از مسأله مبادرت به سقط را تشكیل می دهد. این هزینه ها بسته به شیوه به كار رفته (گیاهی، شیمیایی یا جراحی) فرد اقدام كننده و تخصص او، محل انجام سقط و البته سالی كه سقط صورت گرفته متغیر است. نكته مورد توجه دیگر این است كه بطور معمول برای انجام قانونی همین سقط ها با روش های مشابه، هزینه های داروها و آمپول ها ده ها بار كمتر از قیمتی است كه برای تهیه آنها از بازار سیاه پرداخت می شود. به این هزینه ها باید مخارج مربوط به سونوگرافی، آزمایش ها، روش های اولیه ناموفق، پیگیری های بعدی پزشكی، باقی ماندن قسمتی از محصولات حاملگی و نیاز به جراحی مجدد و… را باز افزود.» (همان. ۱۸۲).
«این هزینه ها نشان داده است كه چگونه سقط غیرقانونی می تواند به تجارتی پرسود مبدل شود. بنظر می رسد زیرزمینی و غیرقانونی بودن سقط، زمینه مساعدی برای جریان كثیف درآمد برخی سودجویان حتی در لباس كادر پزشكی فراهم آورده است» (همان).
محروم بودن زنان از خدمات مشاوره قبل از سقط
«متأسفانه زنان ایرانی از خدمات اختصاصی مشاوره قبل از سقط بی بهره اند؛ شاید نمایش چنین خدماتی كه بطور ویژه مشكلات زنان و دختران با حاملگی ناخواسته را تحت بررسی كارشناسانه و نمایش چاره متناسب قرار می دهد، بتواند نقش عمده ای در كاهش سقط های غیرقانونی و غیرسالم داشته باشد. برطرف ساختن ابهامی كه در زنان به سبب اطلاعات غلط در رابطه با احكام شرعی و حقوقی سقط شكل گرفته است را می توان با آموزش مناسب در دوران قبل از دانشگاه شروع كرد و اتكای زنان و دختران را بگفته های غیر معتبر اطرافیان برطرف ساخت و درنتیجه آنها را از انجام سقط های پرعارضه و غیرضروری بر حذر داشت» (شهبازی و همكاران، ۱۳۸۶: ۳۶۳).
لزوم بازبینی در قانون جاری سقط در ایران
«از سویی دیگر سیاست گذاران بهداشت و آموزش با به كارگیری راهكارهایی جهت جلب اعتماد تیم درمانی، برای نمایش آمار صحیح حاملگی های ناخواسته و میزان تمایل و مبادرت به سقط غیرقانونی می توانند زمینه بازبینی مجدد قانون جاری سقط در ایران را امكان پذیر ساخته و شرایط اصلاح و توسعه آنرا فراهم سازند» (شهبازی: ۳۶۴).
منابع
۱. شهبازی، شیرین، فتحی زاده، ناهید و طالقانی، فریبا. (۱۳۸۶). «فرایند تصمیم گیری برای سقط غیرقانونی». فصلنامه باروری و ناباروری. صص ۳۵۲-۳۶۵.
۲. كاظمیان، محمد. (۱۳۸۴). «روش های متداول در انجام سقط جنایی و علل مرگ ومیر ناشی از آن». فصلنامه باروری و ناباروری. صص ۴۵۰-۴۵۶.
۳. نجاتی حاتمیان، سیمین. (۱۳۹۳). «تجربه سقط جنین ارادی در زنان متأهل شهر تهران». مجله مطالعات اجتماعی ایران. دوره هشتم. شماره ۱. صص ۱۶۴-۱۸۴.
۴. سرایی، حسن و پگاه روشان شمال. (۱۳۹۱). «سنجش عوامل اجتماعی مؤثر بر نگرش زنان حامله نسبت به سقط عمدی». فصلنامه زن در توسعه و سیاست. دوره دهم. شماره ۲. صص ۵-۲۳.
سارا ایزدخواه، خبرنگار ایسنا- منطقه خراسان
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب